کد مطلب:210876 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:128
اسماعیل و اسماعیلیه
گفتیم اولین فرزند امام صادق علیه السلام اسماعیل است كه مادرش فاطمه دختر حسین اثرم است - و از نسل امام حسن مجتبی علیه السلام می باشد.
به قدری اسماعیل فرزند پسر اول امام صادق پاك و منزه و مهذب و دارای گوهر پاك تربیت بوده كه همه گمان كردند او امام پس از حضرت صادق است.
اسماعیل در علم و فضل و كمال و ادب بی نظیر بوده است - فرزند برومند مؤدب عالم فاضل كامل مهذب امام ششم مورد عنایت خاص و عام قرار گرفته كه دوست و دشمن او را به كمال و فضیلت و شایستگی خلافت شناخته و نامزد كرده اند.
اسماعیل در زمان حیاتش هم مانند مرگش پیروان علمی و اخلاقی بسیار داشته كه او
[ صفحه 381]
را مقتدا و زعیم بزرگ می شناختند چون اسماعیل وفات كرد امام جعفر صادق علیه السلام بر مرگ او جزع بسیار نمود و حزن و اندوهش زیاد گردید و بدون كفش و ردا بر سریر او می رفت و چند دفعه امر فرمود كه سریر او را به زمین نهند و نزدیك جنازه می آمد و صورت او را باز می كرد و بر او نظر می كرد و مردم را شاهد فوت او می گرفت و منظورش این بود كه مردم ببینند اسماعیل فوت كرده و شبهه ای برای مردم نشود و اصرار امام ششم بر گشودن روی صورت اسماعیل متوفی همین بوده كه مردم راه خلاف نروند معذلك دسته ای در امامت توقف كردند.
شیخ صدوق روایت كرده كه حضرت صادق به سعید بن عبیدالله اعرج فرمود چون اسماعیل وفا كرد گفتم جامه ای را كه روی او كشیده بودند بردارند و چون صورت او را گشودند جبهه و زنخ و گلوی او را بوسیدم و گفتم بپوشانند و تا سه بار این عمل تكرار شد فرمود او را به قرآن تعویذ كردم پرسیدند چگونه فرمود به قرآن در كفن او نوشته اند اسماعیل یشهد ان لا اله الا الله و دستور داد یكی از اصحاب و شیعیان خود برای اسماعیل به حج خانه خدا برود و فرمود - اگر حج به نام او بگذاری نه سهم ثوابت از آن تو است و یك سهم از اسماعیل است. [1] .
سید ضامن بن شدقم در تحفةالازهار گفته كه وفات اسماعیل در سال 142 رخ داد و در قریةالعریض بوده كه جنازه او را تا مدینه آوردند و در بقیع دفن كردند - اگر تولد امام صادق را سال 83 بدانیم در 59 سالگی امام ششم درگذشته است و باید سن او در حدود چهل سال باشد و هیچ یك از محدثین درباره سن او سخن نگفته اند.
شیخ طوسی در رجالش می نویسد اسماعیل بن جعفر بن محمد بن الحسین بن علی بن ابیطالب هاشمی مدنی از اصحاب امام صادق بوده و در تكمله نوشته اسماعیل كان رجلا صالحا فظن ابوبصیر و غیره من الشیعه ان وصی لابیه بعده و لذلك قال الصادق (ع) بعد موته ما بدی ء الله فی شی ء كما بداله فی اسماعیل ابنی - انتهی
در اعلام الوری می نویسد: امام صادق این فرزند را بسیار دوست می داشته و بسیاری از شیعه روی مودت امام ششم گمان می كردند او پس از پدرش قائم به امر است چه از نظر سن و فضل و ادب و علاقه و محبت پدری بر همه رجحان داشت ولی در حیات پدر در عریض مریض شد
[ صفحه 382]
و درگذشت و او را بر دوش به مدینه آوردند و در بقیع دفن كردند و امام ششم بر او جزع بسیار كرد و شخصا مردم را دعوت نموده حاضر شدند و سریر و روپوش جنازه او را عقب كرد تا همه ببینند كه او مرده است و كسانی كه به امامت پس از او معتقد شده بودند عدول كنند امام ششم بدین وسیله شبهه مردم را برطرف و الغاء فرمود.
كشی جعفر را مستقلا ننوشته بلكه در ضمن ابراهیم بن ابی سمال نام او را برده است اسماعیل مورد مدح و منقبت همه محدثین بوده است مگر كمی از مردم كه آن هم طبق روش مذموم پیروان او ذم نموده اند ولی اكثریت او را مدح و منقبت نموده و اسماعیل بن امام صادق با اسماعیل بن امام كاظم در جهاتی از نظر اخبار مشتبه شده اند و این تشابه اسماء كار را بر متتبع و محقق دشوار می نماید چنانچه در زندگانی اباالفضل عباس علی بن الحسین و زینب بنت علی نوشته شد.
به قدری اسماعیل فرزند پسر اول امام صادق پاك و منزه و مهذب و دارای گوهر پاك تربیت بوده كه همه گمان كردند او امام پس از حضرت صادق است.
اسماعیل در علم و فضل و كمال و ادب بی نظیر بوده است - فرزند برومند مؤدب عالم فاضل كامل مهذب امام ششم مورد عنایت خاص و عام قرار گرفته كه دوست و دشمن او را به كمال و فضیلت و شایستگی خلافت شناخته و نامزد كرده اند.
اسماعیل در زمان حیاتش هم مانند مرگش پیروان علمی و اخلاقی بسیار داشته كه او
[ صفحه 381]
را مقتدا و زعیم بزرگ می شناختند چون اسماعیل وفات كرد امام جعفر صادق علیه السلام بر مرگ او جزع بسیار نمود و حزن و اندوهش زیاد گردید و بدون كفش و ردا بر سریر او می رفت و چند دفعه امر فرمود كه سریر او را به زمین نهند و نزدیك جنازه می آمد و صورت او را باز می كرد و بر او نظر می كرد و مردم را شاهد فوت او می گرفت و منظورش این بود كه مردم ببینند اسماعیل فوت كرده و شبهه ای برای مردم نشود و اصرار امام ششم بر گشودن روی صورت اسماعیل متوفی همین بوده كه مردم راه خلاف نروند معذلك دسته ای در امامت توقف كردند.
شیخ صدوق روایت كرده كه حضرت صادق به سعید بن عبیدالله اعرج فرمود چون اسماعیل وفا كرد گفتم جامه ای را كه روی او كشیده بودند بردارند و چون صورت او را گشودند جبهه و زنخ و گلوی او را بوسیدم و گفتم بپوشانند و تا سه بار این عمل تكرار شد فرمود او را به قرآن تعویذ كردم پرسیدند چگونه فرمود به قرآن در كفن او نوشته اند اسماعیل یشهد ان لا اله الا الله و دستور داد یكی از اصحاب و شیعیان خود برای اسماعیل به حج خانه خدا برود و فرمود - اگر حج به نام او بگذاری نه سهم ثوابت از آن تو است و یك سهم از اسماعیل است. [1] .
سید ضامن بن شدقم در تحفةالازهار گفته كه وفات اسماعیل در سال 142 رخ داد و در قریةالعریض بوده كه جنازه او را تا مدینه آوردند و در بقیع دفن كردند - اگر تولد امام صادق را سال 83 بدانیم در 59 سالگی امام ششم درگذشته است و باید سن او در حدود چهل سال باشد و هیچ یك از محدثین درباره سن او سخن نگفته اند.
شیخ طوسی در رجالش می نویسد اسماعیل بن جعفر بن محمد بن الحسین بن علی بن ابیطالب هاشمی مدنی از اصحاب امام صادق بوده و در تكمله نوشته اسماعیل كان رجلا صالحا فظن ابوبصیر و غیره من الشیعه ان وصی لابیه بعده و لذلك قال الصادق (ع) بعد موته ما بدی ء الله فی شی ء كما بداله فی اسماعیل ابنی - انتهی
در اعلام الوری می نویسد: امام صادق این فرزند را بسیار دوست می داشته و بسیاری از شیعه روی مودت امام ششم گمان می كردند او پس از پدرش قائم به امر است چه از نظر سن و فضل و ادب و علاقه و محبت پدری بر همه رجحان داشت ولی در حیات پدر در عریض مریض شد
[ صفحه 382]
و درگذشت و او را بر دوش به مدینه آوردند و در بقیع دفن كردند و امام ششم بر او جزع بسیار كرد و شخصا مردم را دعوت نموده حاضر شدند و سریر و روپوش جنازه او را عقب كرد تا همه ببینند كه او مرده است و كسانی كه به امامت پس از او معتقد شده بودند عدول كنند امام ششم بدین وسیله شبهه مردم را برطرف و الغاء فرمود.
كشی جعفر را مستقلا ننوشته بلكه در ضمن ابراهیم بن ابی سمال نام او را برده است اسماعیل مورد مدح و منقبت همه محدثین بوده است مگر كمی از مردم كه آن هم طبق روش مذموم پیروان او ذم نموده اند ولی اكثریت او را مدح و منقبت نموده و اسماعیل بن امام صادق با اسماعیل بن امام كاظم در جهاتی از نظر اخبار مشتبه شده اند و این تشابه اسماء كار را بر متتبع و محقق دشوار می نماید چنانچه در زندگانی اباالفضل عباس علی بن الحسین و زینب بنت علی نوشته شد.
[1] رجال مامقاني انساب سمعاني بحار مجلسي ملل و نحل شهرستاني الفرق نوبختي و غيره.